Үндэсний их баяр наадам нь ололт амжилтаа олж харах, дүгнэх цэгнэх, үйл хөдлөлөө цаашид төлөвлөх агуулга зорилготой. Бусад нь бол тогтсон хөтөлбөртэй.
Супернэгдлийн онолын тухайд ард нийтийн зүгээс томоохон хүлээлт буй ба улмаар үйл явцыг сонирхон буй байх. Оюуны сонирхол ба үндэсний эрмэлзэл бүхий олон нийт дараахи ерөнхий зүйлийг шинжлэх ухааны мэдлэг, мэдээллийнхээ хүрээнд болон миний нийтлэлүүдээс мэдэж байгаа.
Үүнд, нэрт физикч Стивен Хокингийн хэлснээр “Туйлын зорилт бол орчлон ертөнцийн тухайбүрэн төгс онол”. Тэрбээр нэмж хэлэхдээ, хэрэв энэ онолыг олохгүй бол 21-р зуунд даяар сүйрлийг тойрч гарахад нэн хүндрэлтэй байх болно гэжээ. Хүн төрөлхтөний соёл иргэншил ийм ноцтой асуудалтай тулгараад байгаа юм. Хокингийг АНУ-ын Ерөнхийлөгч урьж хоёр цаг лекц уншуулсан сэдэв нь энэ юм.
20-р зууны онол, туршилтын физикийн гарамгай ололт, нээлтүүд нь супернэгдлийн онолыг нээж боловсруулахад бүрнээ хүрэлцээтэй гэх дүгнэлт ШУ-д давамгайлдаг. Бэлтгэл хангагдсан, гагцхүү өнөөгийн ШУ-ы чухам ямар сэжим нь эцсийн суурь онолын чигт хөтлөхийг олж харж чадахгүй байна гэж үздэг. Бэлтгэл бүрэн хангагдсан нь 1960 он.
Чингээд тэргүүлэх гүрнүүд, ялангуяа, мэдээж, АНУ супернэгдлийн буюу эцсийн онолын шийдэлд хөрөнгө, хүч харамгүй хаясаар хэдэн арван жил өнгөрлөө. Амжилт бүү хэл, ахиц гарсангүй. Яагаад?
Ертөнц өөрөө ямар нэг суурь математик онолд тулгуурладаггүй үзэгдэл байж болно. Эсвэл тэр онол нь хүний оюун ухаанаас давсан зүйл байж болно. Түүнчлэн математик логикт батлагдсан Курт Гёделийн теорем ёсоор орчлон ертөнцийг төгс тайлбарлаж, тооцох онол зарчмын хувьд хориотой гэж үзэх нь ч бий.
Гэлээ гээд бүх тэргүүлэх онолчид ганцхан зүйл хэлж, бичиж байгаа юм, юув гэвэл “Ямар боловчямар нэг цоо шинэ суурь сэтгэмж хэрэгтэй боллоо” гэж. Гэтэл хамгийн хэцүү юм чинь ямар нэг суурь сэтгэмж хэн нэгний толгойд орох. Гачлантай нь, энд хөрөнгө хүч огт үйлчлэхгүй номтой. Өөртөө Нобелийн шагналын сая доллартай, тэгээд их гүрнүүдийн хязгааргүй нөөцөнд тарвалзсан суутууд бодож сэтгэж, тарчилж зовж суусаар насаа барж байна. Ингээд физикчид, физик сонирхогч хүмүүс ерөөс эцсийн суурь онол байдагт, байлаа ч түүнийг олно гэдэгт итгэл алдарч гүйцсэн байна.
1960 оноос хойш өнөөг хүртэл оролдон буй үзэл баримтлал, суурь сэтгэмжийг суперхөвчийн гэнэ. Энэ үзэл баримтлалаар тэргүүлэх түвшний нэр, хаяг нь илт тодорхой 97 физикч (String theorists) ажилласаар буй нь албан ёсны мэдээлэл. Тэдний дотор Эдвард Виттен зэрэг үнэхээрийн суут хүмүүс олон байна. Тэд амжилтад хүрнэ гэж үнэхээр итгэсэн, удаа дараа амласан. Яагаад ч болсонгүй, чадсангүй. Миний бие 1999 онд АНУ-д энэ талын гол найдварын нэг Брайан Гриний лекц, семинарт тандалтын зорилгоор сууж, түүнтэй зэрвэсхэн үг сольж байсан. Цаанаа ихэд гутарсан хүмүүс харагдсан. Би тэр цоо шинэ суурь сэтгэмжийг нь олчихоод, бас боловсруулалтыг нь бага сага дөхүүлчихээд явж байсан тул монгол хүний өрөвч зангаар тэднийг өрөвдөж л байлаа.
Физикч Петер Войтын “Буруугаар үл барам” ном бөөн шуугиан тарьж, маргаан мэтгэлцээний бай болоод байна. Их физикч Паули юмаа бариад очсон хүмүүсийг, наадахи чинь буруугаар үл барам юм байна гэж загнадаг заншилтай байснаас энэ үг ШУ-ы түүхэнд орсон юм.
Петер Войт суперхөвчийн онолын оролдлогуудыг бүхий л талаар нэгтгэн дүгнээд, энэ нь онол бишээр үл барам, шинжлэх ухаан ч биш гэжээ. Энэ дүгнэлттэй дийлэнхидээ санал нэгдэж буй байдалтай. Буруу байх нь нэг хэрэг, ШУ-д байдаг л зүйл, харин буруугаар үл барам гэхээр ерөөс шинжлэх ухаан ч биш гэсэн үг л дээ.
Петер Войт болон бусад зарим нэрт физикчид харин ч асуудлыг зөөлрүүлж хэлээд байгаа юм. Үнэндээ бол суперхөвчийн талын тэргүүлэх онолчид хуурмаглах, залилан хийх талруугаа хальтирчихсан юм. Төөрөлдөөд буйгаа ерөнхийдөө гадарлахгүй тэргүүлэх зэргийн физикчид байж чадахгүй. Энэ чинь хялбархан логикийн асуудал. Гэвч АНУ-ын гэхэд ШУ-ы төсвийн томоохон хэсэг нь энэ чигт дагнан зарцуулагдаж байх ба түүнд амташсан хүмүүс түүнээс гэнэт татгалзаж чадахгүй нь зүгээр л хүний мөн чанар. Том амлаж, насаараа оролдсон зүйл нь шал худал болсноор нэр төрд нь үхлийн цохилт учрана. Энэ нөхцөлд амиа хорлох үзэгдэл ч гарч болзошгүй.
Суурь онолын ШУ-ы иймэрхүү нөхцөл байдалд нэгэн монгол хүн Superunified.org вэбсайтаарPrincipia Mathematica нэрийн дор супернэгдлийн онолыг томоохон номын хэмжээгээр оруулаад 6 сар болж байна. Онолын тухайд бол хоёр хоёрын дөрөв гэдэгтэй яг адилхан баталгаа ба няцаалттай юм. Дан тоон тооцоо. Хэнбугай ч тооныхоо машиныг барьж ороод үзэж болно. Учир нь, та бидний орчлон ертөнц гэж харж, мэдэрч байгаа үзэгдэл нь угтаа универсаль математик машин юм. Энэ машин зөвхөн тоон тооцоо л хийж байна. Энэ машины хар аяндаа (буюу спонтан үйл явцаар) хэрэгжүүлэх үзэгдэл нь амьдрал. Амьдралд хамгийн төгс бүтэц нь 46 хромосомтой амьтан байх ёстой нь математикийн нэгэн чухал хууль юм байна. Тэр амьтан нь оюунт хүн (Homo Sapiens).
Чингээд өнгөрсөн хагас жилийн дотор АНУ 147, ОХУ 24 удаа миний сайтад орсон байна. Энэ бол ШУ-ы тэргүүлэх хүч хаана буйг заасан баримт. Канад улс АНУ-д туслах хүчин болох зорилгоор физикт маш их анхаарах болсон тул 20 удаа, Герман улс эрхбиш хуучин бууны хугархай гэсэндээ 19 удаа, томоохон амбийцдаа хөтлөгдөн эрчимжсэн Өмнөт Солонгос 18 удаа орсон зэргийг урьдаас тааж болно. Их Британи, Япон 17 удаа тус тус оржээ. Сонин нь гэвэл, уламжлал гэж үнэхээр хүчтэй юм байна. Шинжлэх ухааныг орчин үеийн утгаар нь польш хүн Коперник үүсгэж, ШУ-ы анхдугаар хувьсгал хийсэн шүү дээ. Дээр дурдсан улс гүрнүүдийн дараа Польш 9 удаа орсноор 8-р дугаар байрт байна.
Чухал нь, эдгээр тоо баримт маш бодитой. Тохиолдлын хүн товч дараад манай сайтад орохгүй. Дээрхи оролтуудын багаар бодоход 70 хувь нь дээд түвшний физикчид байгаа. Их сургуулиуд, физикийн төвүүд хувилж аваад үзэж суугаа нь тодорхой.
Одоо тэдний, тэргүүлэх физикчдийн, ялангуяа суперхөвчийн онолчдын, тэр тусмаа цохилтын гол хүчин, гол найдвар жүүд суутуудын байранд та өөрийгөө тавиад үз. Дэлхийн оюуны элит Монгол Улс гэж их сайндаа хальт сонссон л төдий. Гэтэл ямар нэг монгол. Хэн юм, юу юм, бүү мэд. Сайтад тавьсан онолыг нь харахаар хоёр хоёрын дөрөв гэдэгтэй яг адилхан баталгаа ба няцаалттай юм. Одоо яах вэ? Юугаа хэлж үхэх вэ? Энэ чинь дэлхийн түүхнээ үнэмлэхүй ялалт шүү дээ. Тийм юмыг бид алдчихлаашдээ. Очиж очиж Монголд. Хятадад бол бас яая гэхэв. Ямар муухай юм бэ, ямар аймшигтай гутамшиг вэ. Энэ Бурхан чинь ёстой балай новш байнашдээ. Бид ямар их хүч зарваа. Яанаа, одоо яах вэ гэсэн гүн гүнзгий шоконд орчихоод байгааг би барим тавим жишээ баримтаар мэдэж байна. Би хувьдаа тэдний байдлыг ойлгож, уучилж байна. Тэд үхлийн цохилт амсаж байна. Тэдэнд шокноос гарах хугацаа хэрэгтэй. Ерөөс онол маань Ертөнцийг бүрэн бичиглэж байгаа учраас хэмжээ дамжаагаар ч том, олон нээлт агуулсан учраас тухтай сууж судлахад ч хугацаа орно. Ямар нэг няцаалт олох гэж их зовно.
Хамгийн чухал нь, хүн төрөлхтөний цаашид аюул осол, сүйрэл мөхөлгүйгээр оршин тогтох ганц гарц нь энэ онол юм. Дээр нь цаг тулгамдсан. Тэд тойрох бүү хэл, удааширч чадахгүй.
Харин гагцхүү монголчууд энүүхэн хооронд итгэл алдах, будилж төөрөлдөх, урваж шарвах хэрэггүй. Хожим хойно өөртөө ичиж үхмээр юм хийх, хэлэх нь хортой, аюултай байдаг юм. Манай гудамжинд ч баяр ирнэ гэж оросууд ярьдаг. Дэлхийн түүхийн хамгийн том баяр Монголд, танай гэрт ирнэ. Ийм итгэл үнэмшил, зориг бахархалтай сайхан наадацгаахтун гэж тухайн үедээ Наадмын Улсын комиссын гишүүн 5 жил байсан танай судлаач ерөөе.
